Door: Suzan Otten-Pablos

Deze week ontvang ik een e-mail. Een e-mail van school. Nietsvermoedend open ik het bericht en ineens bekruipt mij een gevoel van ontgoocheling. Vol ongeloof staar ik naar mijn computerscherm en maak ik kennis met de leerrendementsverwachting van zoon. Gebaseerd op de laatste toetsscore.

Het betreft een kille opsomming van, voornamelijk, dingen die fout gaan. Geïllustreerd met een tabel. Alleen de behaalde scores op technisch lezen en begrijpend lezen zijn hoger dan verwacht. Het leerrendement voor technisch lezen laat zelfs een stijgende lijn zien, zowel op groepsniveau, als op leeftijdsniveau. Bij begrijpend lezen is de score tot nu toe echter wisselend geweest. Het ene toetsmoment scoort zoon goed, het volgende weer minder. Het leerrendement voor begrijpend lezen laat daarom een uitstroomprofiel zien beneden het niveau.

Ook op spelling scoort zoon lager dan verwacht. In het verleden ging school er vanuit dat de fijne motoriek van zoon een beperkende factor was voor zijn resultaten op spelling, want zijn werk was moeilijk leesbaar. Maar ondanks het feit dat zoon nu op een laptop werkt voldoen de scores niet aan de verwachtingen. Deze slechte vooruitgang past bovendien niet bij het verbale IQ. Zoon heeft vorig jaar begeleiding gehad bij spelling en aan het einde van het schooljaar was de achterstand weggewerkt. Het is daarom vreemd dat zoon gedurende de eerste helft van dit schooljaar weer een lichte achteruitgang laat zien.

De score op rekenen stagneert ook, want op de laatste vier toetsmomenten is geen ontwikkeling meer waar te nemen. In november is de dle-toets (didactische leeftijdsequivalent) afgenomen en hierop scoort zoon een te lage dle-score. Gelukkig laten de afgelopen vier toetsmomenten van CITO een iets hoger niveau zien. Zoon heeft moeite om zich goed te concentreren en gefocust te blijven op zijn opdracht. Het kost hem bovendien moeite om de opdrachten goed te begrijpen en juist te beantwoorden. Daarom zit zoon wat betreft rekenen, volgens school, aan zijn plafond. De toetsscore past overigens wel prima bij het perfomale IQ.

Het is maar goed dat er met mijn intelligentie niets mis is, maar terwijl ik dit allemaal lees maakt mijn ongeloof wel plaats voor een gevoel van machteloosheid. Mijn bijzondere en unieke kind wordt samengevat in één tabelletje en één A-4tje met wat theoretisch geneuzel. Uit onderzoek is naar voren gekomen dat de werkelijke capaciteiten van een kind helemaal niet altijd overeenkomen met de scores op de toetsen. Een mens is namelijk in staat om te leren en om zich te ontwikkelen. Hierdoor ligt de intelligentie helemaal niet vast. Maar door gebruik te maken van toetsen als criterium wordt een bepaalde ontwikkelingslijn vastgelegd voor een kind. Erger nog: het wordt stukgetoetst en onder druk gezet, aangezien een deel van de levensloop afhangt van de scores op die toetsen. Misschien hebben zenuwen of faalangst een kind tijdens het toetsen wel afgeleid, waardoor de scores lager zijn uitgevallen. En wordt er nu dus misschien wel een niveau bepaald dat mogelijk ver onder de werkelijke capaciteiten ligt, waardoor een kind geen gelegenheid krijgt om zich optimaal te ontwikkelen.

Misschien moeten ze in het onderwijs toch maar eens een beetje verder gaan kijken. Voorbij die zaligmakende scores. Zich eens een beetje meer gaan focussen op de dingen die wél goed gaan bij een kind. Zich eens gaan afvragen wat een kind precies nodig heeft om te kunnen groeien. CITO-toetsen en intelligentietoetsen leveren soms best bruikbare informatie op, maar tegelijkertijd bezorgen ze een kind ook een hoop ellende en stress. Dit omdat op basis van de toetsscores mogelijkheden worden ontnomen en hiermee voorbijgegaan wordt aan veel waardevolle kwaliteiten en eigenschappen. Hoe rechtvaardig is dit? Wat heeft dit te maken met Passend Onderwijs? En hoever willen en moeten we hier eigenlijk nog in gaan?

08/04/2013